Tốt nghiệp cử nhân, thạc sỹ vẫn thất nghiệp?

13-12-2015 11:59

Số liệu thống kê quý III/2015 cho thấy một xu hướng khá lạ, càng có trình độ chuyên môn cao, khả năng thất nghiệp ngày càng lớn.

Báo cáo của Bộ TB&LĐXH cho biết, thống kê trong quý III/2015, cả nước có 1.128.700 người trong độ tuổi lao động bị thất nghiệp, giảm 15.900 người so với quý 2. Đặc biệt, có tới 117.300 người có trình độ cao đẳng chuyên nghiệp thất nghiệp, tăng 24.100 người so với quý 2 và 225.500.

Người có trình độ đại học trở lên thất nghiệp, tăng 26.100 người. Như vậy, trái với xu hướng giảm tỷ lệ thất nghiệp chung, tỷ lệ thất nghiệp của nhóm lao động có trình độ chuyên môn lại tăng. TS Nghiêm Văn Lợi – cho rằng số liệu này còn chưa tính gộp cả những người có bằng cấp nhưng đi làm công nhân, thợ hồ, xe ôm hay bán trà đá theo diện “cứ có việc là làm”. Nếu tính đủ cả diện như vậy thì tỉ lệ thất nghiệp còn cao hơn rất nhiều.

Thất nghiệp còn tăng

Tiếp tục lý giải nguyên nhân dẫn tới tỉ lệ thất nghiệp gia tăng, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang tham gia hội nhập sâu và rộng như hiện nay thì nguy cơ và hệ lụy thế nào, TS Nghiêm Văn Lợi cho biết có mấy nguyên nhân sau:

Thứ nhất, về phía người lao động. Có thể trong quá trình đào tạo, người được đào tạo nhưng học hành không tới nơi tới chốn, đua đòi, ham chơi, lười học hỏi...

Về phía đào tạo cũng có thể do dự báo nhu cầu sai dẫn tới chất lượng đào tạo không tốt, đào tạo bị lệch pha không theo kịp được yêu cầu của thị trường; lệch lạc trong cơ cấu ngành nghề đào tạo, đào tạo nhưng thị trường không hấp thụ được. Nơi thì thiếu nhưng có nơi lại thừa.

Điều này cảnh báo khi đối diện với xu hướng hội nhập mới, lao động trong nước không đáp ứng được các doanh nghiệp sẽ phải đi thuê lao động nước ngoài.

Vị tiến sĩ cho biết, nếu không cải thiện cả về chất lượng, tay nghề sẽ không tận dụng được những lợi thế cạnh tranh để phát huy. Cứ như vậy, cả lao động có trình độ và lao động có tay nghề cũng phải đối diện với nguy cơ mất thị trường ngay trên sân nhà.

"Tôi từng giảng trong một buổi lên lớp, tôi đã nói rằng nếu cứ đào tạo như hiện nay, ngay cả với ngành kế toán trong tương lai doanh nghiệp họ sẽ thuê kế toán nước ngoài chứ không tuyển kế toán trong nước", ông Lợi nói.

Nguyên nhân thứ hai, theo ông Lợi là quan trọng và được xem là nguyên nhân cốt lõi đó là sự tác động từ nền kinh tế vĩ mô. Do kinh tế suy thoái, doanh nghiệp phá sản nhiều; doanh nghiệp mới thành lập nhưng không hấp thụ được lao động dư thừa, dẫn tới tình trạng lao động đào tạo xong cũng không biết xin vào đâu.

Bên cạnh đó, chiến lược phát triển kinh tế lại chủ yếu tập trung vào phát triển những ngành dịch vụ mà ít quan tâm tới những ngành sản xuất. Vì thế, mới có tình trạng nguồn lao động đổ xô theo học làm thầy, ai cũng muốn có bằng tiến sĩ, cử nhân mà không thích học làm thợ.

Điều này lý giải vì sao thời gian vừa qua có câu chuyện nghịch lý tiến sĩ đào tạo ở nước ngoài cũng không thể thi đỗ vào công chức trong nước, trong khi tình trạng thất nghiệp mỗi ngày một tăng cao.

Theo vị tiến sĩ, ngoài chương trình đào tạo, cách thức đào tạo khác với Việt Nam thì nguyên nhân quan trọng khiến các tiến sĩ du học nước ngoài cũng không vào được công chức là sự chủ quan, kiêu căng, không chịu tìm hiểu lại "văn hóa thi tuyển công chức" thời hiện đại.

Đây được xem là nghịch lý khi mà du học nước ngoài cũng không đáp ứng được yêu cầu, còn trong nước thất nghiệp cao vẫn không tuyển dụng được nhân tài.

Theo thống kê, trong nước tỉ lệ ra trường thì nhiều, số lượng tuyển lại hạn chế. Người có nhu cầu cần phải vào, muốn được vào, sẽ được vào cao nhưng tỉ lệ "muốn cũng không được" lại cao hơn nữa. Do đó, trong dân gian mới truyền nhau câu cửa miệng "Nhất hậu duệ. Nhì quan hệ. Thứ ba tiền tệ. Thứ tư mới là trí tuệ".

Hơn nữa, ở Việt Nam xu hướng muốn được vào làm cán bộ công chức nhà nước là xu hướng chung, là mong muốn của nhiều người. Trong bối cảnh kinh tế càng khó khăn, mong muốn được vào công chức lại càng cao hơn.

Ngoài việc hướng tới khả năng ổn định, vị tiến sĩ cũng nói thẳng có cả những suy nghĩ tiêu cực.

"Vào công chức không chỉ để nhận lương, vào công chức còn mong muốn kiếm được bổng lộc. Vì thế, trong tương lai cán bộ, công chức sẽ là ước mơ của nhiều người, đây sẽ là lựa chọn tuyệt vời nhất", TS Nghiêm Văn Lợi đánh giá.

Làm thế nào để giải quyết bài toán hóc búa này, đây có lẽ là câu hỏi đau đầu của nhiều nhà nghiên cứu, tổ chức giáo dục.

Ban Truyền thông ITPlus (ST)